Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, της οποίας η ακτογραμμή υπερβαίνει τα 16.000 χλμ, θα περίμενε κανείς πως ο καθορισμός αιγιαλού και παραλίας θα είχε ολοκληρωθεί προ πολλού. Ωστόσο, από το 1940 εως το 2021 είχε χαρτογραφηθεί μόλις το 8% της ακτογραμμής, που σημαίνει ότι με αυτόν το ρυθμό θα χρειάζονταν περίπου 1.340 χρόνια ακόμα για την ολοκλήρωση του έργου. Οι λόγοι αυτής της καθυστέρησης είναι πολλοί, οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί. Ένας εξ αυτών είναι η πολυνομία, νομοθετήματα που αλληλεπικαλύπτονται και αντιφάσκουν, με προβληματικούς ορισμούς από το 1940 μέχρι σήμερα.
Προσπαθώντας να ξεδιαλύνουμε το παραπάνω κουβάρι αξίζει να αναφερθούμε σε στοιχειώδη σημεία του Δικαίου του Περιβάλλοντος. Σημαντικό είναι να διακρίνεται ο αιγιαλός από την παραλία. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν.2971/2001 όπως ισχύει σήμερα, «Αιγιαλός είναι η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα κατά τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της». Η ζώνη του αιγιαλού είναι πραγματοπαγής με την έννοια ότι δεν δημιουργείται με σχετική πράξη της Διοίκησης, αλλά προκύπτει από φυσικά φαινόμενα.
Σύμφωνα με το ίδιο ως άνω άρθρο, «Παραλία είναι η ζώνη της ξηράς η οποία προστίθεται στον αιγιαλό… προς εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς με τη θάλασσα και αντίστροφα, καθώς και για τη διατήρηση και προστασία των ακτών από τη διάβρωση και γενικότερα την προστασία του αιγιαλού». Το πλάτος της παραλίας είναι από 30 έως 50 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού. Η ζώνη της παραλίας δεν είναι πραγματοπαγής, δηλαδή δεν υπάρχει από τη φύση.
Τόσο ο αιγιαλός όσο και η παραλία καθορίζονται από την Επιτροπή καθορισμού αιγιαλού και παραλίας του άρθρου 3 του ν. 2971/2001. Πρόκειται για συλλογικό διοικητικό όργανο που συγκροτείται ανά νομό και η σύνθεση του προβλέπεται στο νόμο. Να επισημανθεί πως η δευτεροβάθμια επιτροπή στο Υπουργείο Οικονομικών, που προβλέφθηκε στο ν. 4607/2019, παραμένει επί της ουσίας κενό γράμμα καθώς δεν έχει επι της ουσίας λειτουργήσει ακόμα.Τα σημαντικότερα στοιχεία που λαμβάνει υπόψιν της η αρμόδια επιτροπή χάραξης αιγιαλού και παραλίας είναι : η γεωμορφολογία (ακτές, εδαφική σύσταση, αποσάρθρωση παραλίας, φυσική βλάστηση), τεχνικά έργα που έχουν γίνει νόμιμα στις περιοχές ενδιαφέροντος και φυσικά το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο.
Ο αιγιαλός είναι κοινόχρηστο πράγμα, ανήκει στη «φυσική δημόσια κτήση» και δεν αναγνωρίζονται εμπράγματα δικαιώματα επί αυτού. Διαφορετική είναι η περίπτωση του «παλαιού αιγιαλού» (ζώνη ξηράς από τη μετακίνηση της ακτογραμμής προς τη θάλασσα λόγω επιχώσεων), που ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και είναι ιδιόχρηστο δημόσιο ακίνητο. Προκειμένου δε να αναγνωριστεί εμπράγματο δικαίωμα ιδιώτη επί του παλαιού αιγιαλού θα πρέπει να παρουσιάσει τίτλο κτήσης του 1884! Η παραλία συνιστά ομοίως κοινόχρηστο πράγμα και μπορεί να ανήκει στη δημόσια κτήση του Δημοσίου.
Σε επόμενα άρθρα θα γίνει αναφορά στις επιτρεπόμενες παραχωρούμενες χρήσεις και τη δόμηση επί ή πλησίον του αιγιαλού και της παραλίας.
Γεώργιος Γερανάκης – Δικηγόρος
