Η «Φωνή της Πάρου» ζήτησε από την εταιρεία συμβούλων του δήμου Πάρου να μας καταθέσει κείμενο εισηγήσεων σχετικά με την εφαρμοστέα τουριστική πολιτική με εξειδίκευση και σε όσα έχει ανάγκη να λάβει υπόψη η Πάρος. Η εταιρεία, με πρωτοβουλία του επικεφαλής της, Νότη Μαρτάκη, αναγνωρισμένου στελέχους της τουριστικής αγοράς για την πολύχρονη εμπειρία του, ανταποκρίθηκε πρόθυμα. Ακολουθεί περιληπτικά το κείμενο:
Η κλιματική αλλαγή, η γεωπολιτική αστάθεια, οι οικονομικοί κλυδωνισμοί στον τραπεζικό τομέα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός, κυρίως στο χώρο των τροφίμων κυριαρχούν και στην ταξιδιωτική συμπεριφορά επηρεάζοντας τις αποφάσεις των διακοπών. Αυτό σημαίνει ότι, εφέτος, πέρα από κάθε άλλη χρονιά, αναδεικνύονται άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την επιλογή ενός προορισμού διακοπών.
Πέρα όμως από τις βασικές αιτίες της όποιας ανάσχεσης του τουριστικού ρεύματος, οι προκλήσεις και οι πιέσεις στην περιοχή της Μεσογείου θα είναι μεγάλες για τον τουρισμό, λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλά και της γεωπολιτικής αστάθειας.
Η μακροπρόθεσμη στρατηγική αειφορίας, μέσω της οποίας μπορούμε να προστατεύσουμε, αλλά και να αναδείξουμε το πλούσιο τουριστικό μας προϊόν – το κλίμα, τη βιοποικιλότητα, τις ακτογραμμές μας, την ιστορία και τον πολιτισμό αποτελούν πλέον την ευκαιρία να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο τουριστικό προϊόν, ακόμη και να βγούμε μπροστά σε σχέση με τον ανταγωνισμό.
Οι επισκέπτες -σε ποσοστό 75% σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της booking.com- προτιμούν τα βιώσιμα τουριστικά προϊόντα και δεν θέλουν να πληρώσουν περισσότερο για αυτά, αντίθετα το απαιτούν από τις εταιρείες που επιλέγουν. Αλλά και οι επενδυτές φαίνεται να είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν περισσότερο σε περιπτώσεις καλύτερης διαχείρισης των κινδύνων ESG.
Ζούμε σε μια εποχή όπου τα οικονομικά οφέλη από την τουριστική κίνηση αποτελούν θεμέλιο λίθο των εθνικών οικονομιών. Όχι μόνο για όσα μπορεί μια χώρα να προσποριστεί από τους ξένους τουρίστες αλλά και όσες απώλειες εσόδων μπορεί να αποτρέψει από τους εγχώριους αν επιλέξουν να κάνουν διακοπές στον τόπο τους.
Ειδικά, στην Ελλάδα, κάθε «γωνιά» της, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί τουριστικό προορισμό. Το κλίμα, η γραφικότητα, η ιστορία, ο πολιτισμός είναι μερικά από τα ισχυρά πλεονεκτήματα της χώρας μας μαζί με τις θάλασσες, τα βουνά και τα αξιοθέατα, χωρίς να παραγνωρίζουμε και τη γαστρονομία. Δεν είναι συνεπώς υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η χώρα μας διαθέτει όλα εκείνα τα εχέγγυα που είναι ικανά να κινητοποιήσουν την παγκόσμια ταξιδιωτική ζήτηση. Το ερώτημα είναι, αν το θέλουμε. Και η απάντηση είναι άμεση και εύκολη. Ασφαλώς το θέλουμε. Και το θέλουμε για τον απλούστατο λόγο ότι, σύμφωνα με έρευνες, από κάθε 1 € τουριστικής δραστηριότητας δημιουργείται επιπλέον 1,2 έως 1,65 € πρόσθετης οικονομικής δραστηριότητας. Συνεπώς, για κάθε 1 € τουριστικού εσόδου, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά 2,2 έως 2,65 € και ως εκ τούτου ο τουρισμός προκαλεί σημαντική σημαντική διάχυση ωφελειών στην οικονομία.
Είναι, λοιπόν, σαφές ότι ο τουρισμός αποτελεί σημαντική παραγωγική βάση πολλών περιοχών που διαθέτουν τουριστικό προϊόν τέτοιο ώστε να λειτουργήσει ως μέσο προσέλκυσης επισκεπτών. Πώς όμως μπορούμε να προσεγγίσουμε το στόχο της τουριστικής ανάπτυξης χωρίς να διαταράξουμε και άλλες ισορροπίες που έχουν να κάνουν με τη φυσιογνωμία και την ταυτότητα κάθε περιοχής;
Σύμφωνα με κοινή μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Παντείου Πανεπιστημίου, η τοπική ανάπτυξη δεν ταυτίζεται μόνο με την ανάπτυξη μιας περιοχής. Είναι μια μορφή ανάπτυξης, που βασίζεται σε τοπικούς παράγοντες (τοπική αυτοδιοίκηση, αναπτυξιακές εταιρείες, τοπικές Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τοπική πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα, εθελοντικές οργανώσεις κ.ά.), οι οποίοι συνιστούν τους βασικούς μοχλούς της αναπτυξιακής διαδικασίας. Η τοπική ανάπτυξη δεν προγραμματίζεται αποκλειστικά από κεντρικούς φορείς, δηλαδή «από τα πάνω». Είναι μια διαδικασία που διαμορφώνεται και ασκείται «από τα κάτω» της πολιτικο-διοικητικής πυραμίδας. Στηρίζεται πρωταρχικά στο ενδογενές δυναμικό των περιοχών (φυσικά και επίκτητα χαρακτηριστικά, τοπικοί πόροι, ανθρώπινο κεφάλαιο). Για το λόγο αυτό, προωθεί την ισόρροπη -ολοκληρωμένη, χωρικά και κλαδικά, ανάπτυξη (αξιοποίηση όλων των κλάδων και περιοχών- διατήρηση παραγωγικού και οικιστικού ιστού), μέσα από παρεμβάσεις μικρής κλίμακας, που εναρμονίζονται πλήρως (και αναδεικνύουν) το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον – αειφόρος ή βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.
Πώς πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον;
Η εμφάνιση του κορονοϊού έφερε στην επιφάνεια μια διαχρονική, αλλά πλημμελώς εφαρμοστέα, στρατηγική, αυτήν της διασποράς του τουριστικού πλήθους στο χώρο και στο χρόνο. Αυτό σημαίνει διαχείριση της εισερχόμενης κίνησης και σίγουρα αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ανάδειξη και άλλων σημείων της χώρας που αξίζει να ανακαλύψει ο επισκέπτης. Και σε αυτό, βαρύνοντα ρόλο παίζει η προσβασιμότητα, που ερμηνεύεται, όχι μόνο σε δρομολόγια αλλά και σε έργα υποδομής (αεροδρόμια, λιμάνια, υδατοδρόμια, οδικούς άξονες).
Ταυτόχρονα, η παγκόσμια υγειονομική συγκυρία έδωσε και ένα νέο μήνυμα. Ανέδειξε με πιο επιτακτικό τρόπο την ανάγκη προσφυγής σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού που, σε αυτή τη συγκυρία, εξυπηρετούν δύο στόχους: Αφενός τη διασπορά στο χώρο και στο χρόνο και αφετέρου την επαφή με τη φύση και με όσα η ίδια προσφέρει στον επισκέπτη. Και τούτο διότι, σε περιοχές με υψηλό βαθμό τουριστικής ανάπτυξης, όπως η Πάρος, το ζητούμενο είναι πλέον να μην οδηγηθούμε στα αντίθετα αποτελέσματα της υπερσυγκέντρωσης επισκεπτών που κατά ορισμένους, αδίκως ερμηνεύεται ως υπερτουρισμός. Πέρα όμως από τη διάχυση του πλήθους στο χώρο και στο χρόνο και δεδομένου ότι δεν μπορούμε να οριοθετήσουμε τη διεθνή ζήτηση, είμαστε υποχρεωμένοι ως τοπική κοινωνία και Αυτοδιοίκηση να λάβουμε υπόψη κάποιες επί πλέον παραμέτρους που θα μας οδηγήσουν με ασφάλεια στην επίτευξη του στόχου της τουριστικής ανάπτυξης.
Η ορθολογική ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα προϋποθέτει τη σε βάθος μελέτη και δράση για την επίλυση χρόνιων παθογενειών, πέρα και πάνω από ατέρμονες συζητήσεις και θεωρητικές προσεγγίσεις που μόνο χρόνο στερούν από την αποτελεσματική προσέγγιση του στόχου. Και αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από την άμεση προσαρμογή στα νέα δεδομένα της παγκόσμιας ταξιδιωτικής τάσης , πράγμα που σημαίνει ότι, αντί να προτάσσουμε όσα εμείς μπορούμε να προσφέρουμε , οφείλουμε να ανταποκριθούμε σε όσα οι αγορές ζητούν. Όταν μιλάμε όμως για ορθολογική ανάπτυξη δεν μπορούμε να παραγνωρίζουμε τον πρωτογενή τομέα στη βάση του οποίου στηρίζεται ένα σημαντικό μέρος του τουριστικού προϊόντος κάθε τόπου. Αυτό, με απλά λόγια σημαίνει ότι χρειάζεται πρόνοια ώστε κάθε τουριστική εγκατάσταση που δημιουργείται να μην κτίζεται σε βάρος μιας έκτασης παραγωγής προϊόντων κατανάλωσης, πολύ περισσότερο όταν τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζουν τον τόπο και τη γαστρονομία του.
Παράλληλα με την αξιοποίηση του πρωτογενούς τομέα, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι η φύση παίζει πρωταρχικό ρόλο στο να καταστήσει ένα προορισμό ελκυστικό. Το ίδιο σημαντικό είναι το τοπίο και η αρχιτεκτονική που δίνουν και το «χρώμα», την ταυτότητα κάθε περιοχής. Η άναρχη συνεπώς ανάπτυξη του Τουρισμού χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό, χωρίς μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και χωρίς την εναρμόνιση ακόμα και με την πολιτισμική παράδοση κάθε τόπου ενέχουν τον κίνδυνο αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του, πράγμα που, τελικά, βλάπτει την ελκυστικότητα και την ανταγωνιστικότητα του προϊόντος που θέλουμε να προσφέρουμε.
Θέματα τουριστικής πολιτικής
1. Η διαπιστούμενη έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στον τομέα της φιλοξενίας και της εστίασης αποτελεί σοβαρή απειλή για την ποιοτική διάσταση που οφείλουμε να προσδώσουμε στο ελληνικό τουριστικό προϊόν.
2. Η επενδυτική «εισβολή» μέσω νέων μονάδων ή και εξαγορών με στόχο την επέκταση των υφιστάμενων ξενοδοχειακών μονάδων απειλεί τη συνεκτικότητα και την αντοχή συγκεκριμένων προορισμών. Και τούτο, σε μια εποχή κατά την οποία, πέρα από τους ίδιους τους κατοίκους, έχει εγερθεί θέμα υπερσυγκέντρωσης ή και αλλοίωσης της φυσιογνωμίας ενός προορισμού ακόμα και από τους ξένους είτε αυτοί είναι διακινητές τουριστών ή και επισκέπτες.
3. Η πρόσφατη «μόδα» του υπερτουρισμού που «έπληξε» και τη χώρα μας, σε αντίθεση με όλα τα προηγούμενα που είναι καθαρώς ελληνογενής, προέρχεται από το εξωτερικό και εδράζεται στη δίκαιη απαίτηση κάθε επισκέπτη να μην συγχρωτίζεται με πολλούς στους τόπους που παραθερίζει. Λογικό το επιχείρημα, αλλά λάθος η κατάταξη από την οποία πλήττεται, σε επίπεδο φήμης, η χώρα μας. Ο ισχυρισμός μου είναι ότι, αν υπολογίσουμε στους κατοίκους και τους εποχικούς απασχολούμενους, η αναλογία με τους επισκέπτες είναι μικρότερη, πράγμα που δεν αποδίδει την πραγματική εικόνα για τυχόν υπερτουρισμό.
4. Το τελευταίο διάστημα έχει γιγαντωθεί και στην Ελλάδα το πρόβλημα της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Και δεν θα ήταν πρόβλημα, αν, πρώτον δεν ήταν κάποια από αυτά αδήλωτα και άρα παράνομα και δεύτερον αν υπήρχε αναλογία με βάση τη διαθεσιμότητα των κλινών σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
5. Ο Δήμος Πάρου οφείλει να εστιάσει αλλά και να πείσει τις τοπικές τουριστικές επιχειρήσεις να δώσουν έμφαση στους τομείς βιώσιμης ανάπτυξης την ενεργειακή απόδοση, τις εκπομπές άνθρακα, την εξοικονόμηση νερού, τη μείωση των απορριμμάτων και ειδικότερα των τροφίμων. Απαραίτητα επίσης είναι η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας (μειώνω – επαναχρησιμοποιώ – ανακυκλώνω), αναλαμβάνοντας ο Δήμος και οι επιχειρήσεις πρωτοβουλίες ώστε να μειώσουν τα απορρίμματα που παράγουν, αλλά και να επαναχρησιμοποιούν πολύτιμους πόρους, όπως το νερό. Τα ξενοδοχεία πρέπει να εφαρμόζουν εκτεταμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης, με διαχωρισμό στην πηγή, για όλα τα οργανικά, τα ανακυκλώσιμα (πχ. χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μαγειρικά έλαια, κάψουλες καφέ, ιματισμός κ.ά.) και τα λεγόμενα επικίνδυνα υλικά. Αυτό σημαίνει σειρά διεθνών πιστοποιήσεων όπως οι ISO 14001:2015, ISO 22000:2018, ISO 50001:2018 για τα περιβαλλοντικά του προγράμματα, οι διεθνείς πιστοποιήσεις αειφορίας ISO14064-1:2018 και PAS2060 για το ανθρακικό του αποτύπωμα και την ανθρακική ουδετερότητα, καθώς και μορφές τουρισμού στις οποίες πρέπει να δοθεί έμφαση.
Βιώσιμος Τουρισμός: Η ουσία του βιώσιμου τουρισμού έγκειται στη νοοτροπία των ταξιδιωτών που επιδιώκουν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του τουρισμού (ή του υπερτουρισμού, σε ορισμένες περιπτώσεις). Οι όροι «πράσινο ταξίδι», «πράσινος τουρισμός», «οικοτουρισμός», «υπεύθυνο ταξίδι», «ηθικός τουρισμός» και φυσικά «βιώσιμος τουρισμός» και «αειφόρα ταξίδια», χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το ίδιο πράγμα.
Πολιτιστικός Τουρισμός: Η αγορά πολιτιστικού τουρισμού θα ανέλθει συνολικά στα 5.931,2 εκατ. δολάρια το 2023, σύμφωνα με τη Future Market Insights (FMI). Τα επόμενα δέκα χρόνια, οι πωλήσεις θα αυξηθούν σημειώσουν ρυθμό ανάπτυξης κατά 14,4%. Αυτό θα ανεβάσει το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς πολιτιστικού τουρισμού σε 22.772,0 εκατ. δολάρια έως το 2033.
Γαμήλιος Τουρισμός: Η Ελλάδα βρίσκεται στο τοπ 5 των γαμήλιων προορισμών στην Ευρώπη, μαζί με την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία και την Τουρκία.
Η «MTC GROUP» διαβλέποντας έγκαιρα τη χρησιμότητα της συγκεκριμένης μορφής τουρισμού, που περιλαμβάνει, πέρα από τις γαμήλιες τελετές, τα γαμήλια ταξίδια και τις ανανεώσεις όρκων, τρία στοιχεία – κίνητρα ταξιδιών και μάλιστα σε εκτός αιχμής περίοδο και με αυξημένη μέση κατά κεφαλή δαπάνη, φρόντισε έγκαιρα για την ουσιαστική προώθησή της σε αγορές στόχους, όπως είναι η βρετανική.
Βασικοί στόχοι στρατηγικής Πάρου
Συνεχίζοντας τη μέχρι τώρα επιτυχημένη πορεία σε επίπεδο προσέγγισης των αγορών θεωρούμε αναγκαίο να εστιάσουμε, στο πλαίσιο της αγαστής συνεργασίας μας και με τη νέα δημοτική Αρχή, για τον δήμο Πάρου στους παρακάτω άξονες:
1. Κεφαλαιοποίηση της βασικής τουριστικής περιόδου με ταυτόχρονη «στροφή» σε ποιοτικότερα στοιχεία -κατά το δυνατόν- από τις ίδιες αγορές.
2. Ενίσχυση της παρουσίας του προορισμού σε νέες ανερχόμενες -εκτός Ευρώπης- αγορές.
3. Έμφαση στις εναλλακτικές μορφές Τουρισμού που προσφέρει το νησί, δεδομένου ότι συμβάλουν τόσο στον ποιοτικό στόχο όσο και στην περαιτέρω επέκταση της τουριστικής περιόδου που ήδη έχει επιτευχθεί, αλλά έχει επί πλέον χρονικά περιθώρια με ταυτόχρονη αύξηση της μέσης πληρότητας.
