Σε μια προσπάθεια να διαφωτιστεί το κοινό, η δημοσιογράφος Άννα Στεργίου, μέσω του ParosVoice.com και της εκπομπής «Οι ειδήσεις… αλλιώς», αποτελεί μια από τις κύριες φωνές που καταγράφουν και αναλύουν τις εξελίξεις.
Η δημοσιογραφική της ανάλυση αποκαλύπτει ένα δίκτυο παθογενειών που εκτείνεται από τις Βρυξέλλες μέχρι τους ελληνικούς αγροτικούς συνεταιρισμούς.
Από στόχο σε εργαλείο
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, υπό την ηγεσία του Στέφανου Τζουμάκα, δημιουργήθηκε ως ο κύριος φορέας για τη διαχείριση και την καταβολή των αγροτικών επιδοτήσεων της Κοινοτικής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Ο ρόλος του είναι ζωτικής σημασίας: διασφαλίζει ότι εκατομμύρια ευρώ από το ευρωπαϊκό και ελληνικό ταμείο φτάνουν στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους.
Μεταξύ των αρμοδιοτήτων του είναι η χορήγηση επιδοτήσεων για σπάνιες φυλές, τα οικολογικά σχήματα και τους συνδεδεμένους παραγωγούς, ιδίως στον τομέα της κτηνοτροφίας.
Ωστόσο, αυτός ο ακριβώς μηχανισμός μετατράπηκε, σύμφωνα με όλα τα ενδείξεις, σε εργαλείο μαζικής απάτης.
Η έκρηξη
Η φωτιά άναψε με το ζήτημα του «Εθνικού Αποθέματος». Πρόκειται για το σύνολο των δικαιωμάτων που δίνουν πρόσβαση σε άμεσες επιδοτήσεις. Στο πλαίσιο της προσπάθειας να ενταχθούν νέοι αγρότες (μια αναγκαιότητα δεδομένου της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού).
Ωστόσο, όπως αποκάλυψε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή ο πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Βαγγέλης Σιμανδράκης, σε περιοχές όπως η Κρήτη, ο αριθμός των ατόμων που εγγράφηκαν στο Εθνικό Απόθεμα «υπερτριπλασιάστηκε».
Αυτή η μαζική και ύποπτα γρήγορη αύξηση οφείλεται, κατά πάσα πιθανότητα, σε «αναδρομικές εγγραφές». Με απλά λόγια, άτομα που δεν είχαν κανένα δικαίωμα έλαβαν δικαιώματα, συχνά με πλαστά ή ανύπαρκτα παραστατικά, γεγονός που τους επέτρεψε να διεκδικήσουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Τα επίπεδα της απάτης
Η δημοσιογράφος Άννα Στεργίου επισημαίνει ότι το σκάνδαλο εκτυλίσσεται στο παρακάτω πλαίσιο.
Βοσκοτόπια και οι συνδεδεμένοι παραγωγοί: Η κρίση εντείνεται από έναν δυσνόητο ευρωπαϊκό κανονισμό.
Η ΕΕ άλλαξε τον ορισμό του «ενεργού αγρότη» και του «βοσκοτόπου», επιτρέποντας σε κάποιον να ενεργοποιήσει βοσκοτόπια χωρίς καν να διαθέτει ζώα. Αυτό δημιούργησε ένα παρατράγουδο πλαίσιο όπου η επιδότηση δεν βασιζόταν πλέον στην πραγματική παραγωγή ή στον αριθμό των ζώων, αλλά σε τεχνικά κριτήρια που μπορούσαν εύκολα να εκμεταλλευτούν.
Τα βιολογικά σχήματα: Εδώ, η απάτη ήταν πιο ωμή. Αγρότες δήλωναν ότι ασχολούνται με βιολογική καλλιέργεια χωρίς να έχουν την απαραίτητη πιστοποίηση.
Τα οικολογικά σχήματα: Αυτό είναι ίσως το πιο εκτεταμένο και δυσνόητο σκέλος του σκανδάλου.
Όπως παραδέχτηκε ο αντιπρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ και καθηγητής Γιώργος Ζαλίδης στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή, ο «σχεδιασμός έγινε λάθος από την ίδια την Ελλάδα», δηλαδή από την τωρινή κυβέρνηση. Ενώ άλλες ευρωπαϊκές χώρες εφάρμοσαν ένα ή δύο οικολογικά σχήματα, η Ελλάδα εφάρμοσε πάνω από 80, δημιουργώντας ένα απίστευτα περίπλοκο και μπερδεμένο σύστημα, όπου ακόμα και ειδικοί του Υπουργείου «δεν βγάζουν άκρη». Σε αυτό το χάος, περίπου 40.000 κωδικοί (που αντιπροσωπεύουν περίπου 120.000 οικογένειες) εμπλέκονται μόνο από αυτό το σκέλος.
Η προσπάθεια «ξεπλύματος» του σκανδάλου
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας εφάρμοσε μια στρατηγική ελαχιστοποίησης. Παρά τις δηλώσεις του Πρωθυπουργού που αναγνώρισαν τελικά τη λέξη «σκάνδαλο», το κυβερνητικό αφήγημα επιμένει στο ότι τα προβλήματα είναι «προϋπάρχοντα» και ότι η κυβέρνηση είναι «μία από τις πλευρές» και όχι ο κύριος υπεύθυνος. Ωστόσο, τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους.
Ο Θάνος Καπρέλης, πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ (μια μη κομματική φυσιογνωμία που υπηρέτησε επίσης υπό τον ΣΥΡΙΖΑ), ανέφερε ότι το 2017 υπήρξε μια αύξηση στο Εθνικό Απόθεμα, η οποία όμως περιορίστηκε μετά από εντατικούς ελέγχους. Η έκρηξη ήρθε αργότερα. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζονται, από 35.181 αιτήσεις το 2019, ο αριθμός εκτοξεύτηκε στα 156.961 το 2020 – το έτος που, όπως φαίνεται, «έγινε χαμός». Αυτή η εκρηκτική αύξηση συνέβη κάτω από τη διοίκηση και την πολιτική εποπτεία της Νέας Δημοκρατίας.
Οι ευρύτερες συνέπειες
Το σκάνδαλο δεν έχει θύματα μόνο στο δημόσιο ταμείο, αλλά και στην ίδια την αγροτική κοινωνία.
– Χιλιάδες έντιμοι αγρότες και κτηνοτρόφοι που δεν συμμετείχαν στην απάτη παραμένουν απλήρωτοι. Οι πληρωμές που ξεκίνησαν στις 15 του μήνα είναι ελάχιστες.
– Η κρίση δεν αφορά μόνο τους αγρότες. Πολλοί κτηνοτρόφοι είχαν υποσχεθεί να πληρώσουν προμηθευτές (κτηνιάτρους, τράπεζες, εταιρείες ζωοτροφών) «μόλις λάβουν το τσεκ». Τα λεφτά δεν ήρθαν ποτέ. Αυτό δημιουργεί ένα ντόμινο απειλώντας με χρεωστική κρίση και κατάρρευση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που στηρίζονται στον αγροτικό τομέα, από τυροκομεία μέχρι καταστήματα αγροτικών ειδών.
Αύξηση των τιμών για τον καταναλωτή:
Η κ. Στεργίου επισημαίνει ένα ζήτημα που αγγίζει κάθε νοικοκυριό: το 40% της αξίας ενός ελληνικού αγροτικού προϊόντος στο ράφι του σούπερ μάρκετ προέρχεται από ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Αν αυτό το σύστημα καταρρεύσει ή αν οι πληρωμές διακοπούν, η αύξηση των τιμών θα είναι καταστροφική.
Ακούστε το βίντεο
